'ĐỪNG BAO GIỜ CÃI NHAU VỚI MỘT ĐỨA NGU'
Một người nói: 4 x 4 = 16. Một người nói: 4 x 4 = 17.
Cả hai không ai chịu nhịn ai, cứ cãi qua cãi lại mà chẳng bất phân thắng bại nên bèn lôi nhau lên quan huyện phân giải.
Nghe xong câu chuyện, quan huyện phán:
- Người nói 4 x 4 = 17 được thả cho về nhà!
- Còn thằng nói 4 x 4 = 16 ở lại, và lôi ra ngoài đánh 50 hèo cho bớt ngu đi!
Người nói 4 x 4 = 17 hí hửng đi về nhà, còn người kia sau khi bị đánh 50 hèo xong vẫn ấm ức liền vào hỏi quan huyện:
- Tại sao con nói đúng mà quan vẫn cứ đánh con?
Quan huyện nói:
- Cái tội của mày rất lớn con à, đó là vì mày biết 4 x 4 = 16 là đúng mà vẫn đi cãi nhau với một thằng ngu. Đã biết nó ngu mà lại tốn thời gian vì một đứa ngu, cố chấp như mày nên bị đánh là phải. Còn thằng ngu kia ta thả nó về xã hội để xã hội dạy cho nó thấy là nó ngu như thế nào, còn mày có nói đến thế nào đi chăng nữa nó vẫn không khôn ra được đâu.
“Không thể cùng con ếch ngồi trong đáy giếng luận bàn về biển cả; không thể cùng côn trùng mùa hè bàn luận về băng tuyết; không thể cùng anh học trò chốn thôn quê hẻo lánh bàn luận về đạo lý” – Trang Tử.
Một ngày, chú ếch sống trong chiếc giếng cạn đã lên giọng nói với chú rùa sống ngoài Biển Đông rằng: “Cuộc sống dưới giếng của tôi thực sự là vui! Khi muốn ra ngoài, tôi chỉ cần leo lên thành giếng. Rồi khi trở lại, tôi nghỉ ngơi tại khe nứt trong giếng. Lúc bơi lội, nước ngập đến nách nhưng đầu tôi nổi lên trên. Tôi nhúng chân vào đám bùn mềm mại và chơi đùa với nó.”
Ếch tiếp lời: “Hãy nhìn những chú sò, cua và cá xung quanh cũng đang hưởng thụ cuộc sống hạnh phúc như tôi. Không những thế chiếc giếng này là lãnh thổ của tôi, chỉ phục vụ cho riêng tôi. Thật là một cuộc sống tuyệt vời. Sao anh không thử vào đây trải nghiệm điều tuyệt vời ấy nhỉ?”
Nhận lời mời của chú ếch, chú rùa chuẩn bị vào chiếc giếng. Nhưng trước khi chú rùa có thể di chuyển được chân trái thì chân phải của chú đã bị mắc vào thành giếng rồi. Chú không vào bên trong giếng nữa, và bắt đầu kể cho chú ếch nghe về biển cả.
Biển bao lớn? Có dùng cả ngàn dặm cũng không thể mô tả được sự bao la của biển, cả ngàn thước cũng không mô tả được độ sâu của biển cả.
Chú rùa kể: “Vào thời gian trị vì của vua Đại Vũ triều nhà Hạ, trong vòng 10 năm thì có 9 năm lũ lụt nhưng mực nước biển không hề dâng cao. Vào thời gian trị vì của vua Thành Thang triều nhà Thương, trong vòng 8 năm thì có 7 năm bị hạn hán nhưng nước biển không bị cạn khô. Không bị ảnh hưởng bởi thời gian hay sự lên xuống của thuỷ triều, đó là điều tuyệt vời khi sống ở Biển Đông.”
Nghe những điều tuyệt vời về biển cả, chú ếch đã chấn động. Chú bắt đầu cảm nhận được sự hạn hẹp của cuộc sống trong chiếc giếng nhỏ bé của mình.
Mở Mang Tầm Mắt
Đây là câu chuyện về câu ngụ ngôn của Trung Quốc “Ếch ngồi đáy giếng”, ám chỉ người có suy nghĩ hẹp hòi hoặc kiến thức nông cạn.
Câu chuyện bắt nguồn từ một đoạn trong một chương có tên “Thu Thuỷ” (làn nước mùa thu) trong cuốn sách Trang Tử.
Môi trường sống sẽ hạn chế suy nghĩ của người ta. Cùng với đó, sự tự mãn và kiêu ngạo sẽ dẫn đến những suy nghĩ hẹp hòi và nhỏ bé. Đó chính là hàm nghĩa của câu thành ngữ “Ếch ngồi đáy giếng”.
Chính vì thế, trong chương “Thu thủy”, Trang Tử bàn rằng: “Không thể cùng con ếch ngồi trong đáy giếng luận bàn về biển cả; không thể cùng côn trùng mùa hè bàn luận về băng tuyết; không thể cùng anh học trò chốn thôn quê hẻo lánh bàn luận về đạo lý.”
Môi trường sống hạn chế suy nghĩ và trình độ của con người, đồng thời sự tự mãn và kiêu ngạo là kết quả của suy nghĩ hẹp hỏi và thiếu hiểu biết.
Không thể nào giải thích được về băng tuyết cho những chú côn trùng mùa hè hiểu, những loài mà chỉ biết về điều kiện thời tiết trong mùa của mình.
Tương tự không thể nào có thể giảng về ĐẠO LÝ cho những người có tầm nhìn hạn hẹp, những người luôn hạn chế bản thân bởi những gì họ được học.
Loài côn trùng mùa hè không bao giờ trải nghiệm mùa đông băng giá, làm sao có thể tưởng tượng được băng tuyết mùa đông? Cũng như con ếch dưới đáy giếng, dù có nghe chuyện rùa kể cũng không thể nào hình dung được biển cả. Tương tự như vậy, khi giảng đạo lý cho những người có tầm nhìn hạn hẹp, thì họ sẽ chẳng thể học được điều gì. Vậy nên, người ta cần phải có một tâm thái rộng mở đối với tri thức.
Câu chuyện này khuyên con người ta rằng chỉ khi mở rộng tầm nhìn và loại bỏ các định kiến thì chúng ta mới có thể giải phóng những hạn chế trong suy nghĩ đồng thời hiểu cũng như chấp nhận các nguyên lý cao siêu hơn.
